Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde

Zonder zintuigen zou een dier niet kunnen bestaan. Informatie over de omgeving is noodzakelijk om te kunnen vluchten, jagen of paren. Sommige dieren doen dat op vergelijkbare wijze als mensen, maar de meeste nemen de wereld om hen heen heel anders waar.

Auteur: Esger Brunner

Als ik langs de oevers van de meanderende Amstel loop richting Amsterdam, raak ik de groene blaadjes van de Japanse duizendknoop aan. Mijn vingertoppen nemen de talloze fijne haartjes waar op de bovenkant van het eironde blad dat leerachtig aanvoelt. Ik zie met enig afgrijzen dat ook hier de invasieve exoot flink woekert. In de verte hoor ik het kenmerkende geluid van een koekoek boven de constante stroom van voorbijrazende auto’s op de A10 uitkomen. Aangekomen in de binnenstad komt me een aangename geur tegemoet en niet veel later zet ik mijn tanden in een versgebakken broodje.

Waarschijnlijk kun je je een voorstelling maken van de bovenstaande sensorische prikkels, waargenomen door de vijf bekendste zintuigen waar mensen mee uitgerust zijn: gezichtsvermogen, gehoor, reukzin, smaakzin en tastzin. Deze klassieke indeling die Aristoteles ruim driehonderd jaar voor Christus opstelde, is achterhaald, maar onder (neuro)wetenschappers bestaat er geen algemene overeenstemming over de definitie van een zintuig. Een fysiologische definitie luidt: “een systeem met sensorische cellen die reageren op een specifieke vorm van fysische energie en dat overeenstemt met een bepaalde regio (of groep van regio’s) in de hersenen waar de signalen ontvangen en verwerkt worden” [1]. Onder deze definitie vallen bij de mens ook temperatuurzin (waarnemen van warm en koud), pijnzin (om (dreigende) weefselbeschadiging op te merken), evenwichtszin (voor stabiliteit), positiezin (bewustzijn van ons eigen lichaam en lichaamsdelen) en interoceptie (voor de gewaarwording dat een stof uitgestoten of aangevuld dient te worden, wat als alles goed gaat resulteert in bijvoorbeeld ademen of ontlasten).

Lees het volledige artikel in het julinummer of bekijk hieronder de pdf.