Artikel
Sterrenkijken vanaf donkere dieptes
Gepubliceerd: 1 June 2019 09:31
Neutrinotelescopen worden gebruikt om de bronnen van de meest energetische deeltjes in het heelal te vinden én om fundamentele eigenschappen van het neutrino, een moeilijk te vangen elementair deeltje, te meten. Het KM3NeT-samenwerkingsverband bouwt daarom op de bodem van de Middellandse Zee een apparaat dat neutrino’s kan meten. De detector bestaat uit een kubieke kilometer zeewater voorzien van instrumenten, die de aankomsttijd van individuele fotonen, veroorzaakt door interacties van het neutrino, met een precisie van minder dan een nanoseconde kunnen meten. Het Nikhef-samenwerkingsverband speelt een leidende rol binnen KM3NeT in het ontwerpen en implementeren van deze technologisch uitdagende detector en, in het bijzonder, van de ‘ogen’ van detector: de digitale optische modules (DOM’s).
Auteur: Ronald Bruijn
Astrodeeltjesfysici staan vaak voor de technologische uitdaging om niet alleen instrumenten te maken die uiterst precies moeten zijn, maar om dat ook nog eens te doen buiten de beschermde en beheersbare omgeving van een laboratorium. Deze instrumenten staan vaak op plekken die uiterst vijandig zijn voor mens en machine, zoals buiten de atmosfeer, in de woestijn, op hoogvlaktes, diep in het poolijs of in zeewater, zoals de KM3NeT-neutrinotelescoop.
KM3NeT is een internationaal samenwerkingsverband van 250 wetenschappers van 41 instituten uit 15 landen. De Nederlandse deelname aan deze samenwerking bestaat uit Nikhef (Nationaal Instituut voor Subatomaire Fysica) – met daarin de UvA en NWO – en UL, NIOZ, TNO en KVI-Cart. Het Nederlandse deel van de samenwerking draagt op vele vlakken van KM3NeT bij, maar in het bijzonder in de ontwikkeling van de detectortechnologie.
Lees het volledige artikel in het juninummer van het NTvN.
Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde
Het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde is hét Nederlandstalige vakblad voor natuurkundigen, vol nieuws uit de natuurkunde. Een greep uit de onderwerpen: onderzoek aan de frontlinie, natuurkunde en kunst, onderwijs, bijzondere loopbanen, interviews met prominente wetenschappers en een kijkje in de keuken bij bedrijven. Jaarlijks verschijnt vlak voor de zomer een extra dik themanummer. Leden van de NNV ontvangen het tijdschrift maandelijks.
Speciale editie Beestachtige fysica
Beestachtige fysica is de naam van onze speciale editie van 2023. De mens, biologisch gezien ook een dier, heeft enkele bijzondere eigenschappen. Een opponeerbare duim, die het gebruik van gereedschappen makkelijker maakt, rechtop lopen en de ontwikkeling van spraak. Het stelt ons in staat elk werelddeel te bevolken. Toch hebben (andere) dieren eigenschappen waar wij alleen van kunnen dromen. Wat denk je van dieren die kunnen vliegen of het aardmagnetisch veld kunnen detecteren? We zetten dieren in voor ons eigen bestwil en putten inspiratie uit de natuur voor de ontwikkeling van nieuwe materialen, maar laat je in dit nummer vooral ook verwonderen over de veelzijdige fysica die het dierenleven rijk is.
Het themanummer Beestachtige fysica is los te bestellen door een mailtje te sturen aan het NNV-bureau (bureau@nnv.nl), vergeet niet om een verzendadres te vermelden. Het nummer kost 10 euro, inclusief btw en verzendkosten (voor verzenden naar het buitenland rekenen we extra kosten).