Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde

“Maar heeft de natuurkunde dan geen tuchtraad?” vroeg mijn gesprekspartner mij op een borrel. De aanleiding was een verzoek dat ik had gekregen om een petitie te ondertekenen van een aantal klimaatsceptici die zich verzetten tegen de voorgestelde klimaatwet van het kabinet-Rutte III. Ik deed daar luchtig over, want het aantal mensen dat in Nederland nog twijfelt over de realiteit van klimaatverandering is klein. Zeker ook na afgelopen zomer met zijn langdurige extreme hitte en droogte in Noordwest-Europa.

Auteur: Gerard van der Steenhoven.

Maar mijn gesprekspartner was vasthoudend. In de medische wereld – haar wereld – zou dat geheel anders gaan. Als je verklaringen afgeeft – ondertekend als medisch professional – die strijdig zijn met de bestaande geneeskundige kennis, kun je gedaagd worden voor het medisch tuchtcollege. Dat college moet toezien op de kwaliteit van de beroepsuitoefening in de medische sector en is zelfs gemachtigd om waarschuwingen te geven, boetes op te leggen en medische professionals (tijdelijk) te verbieden hun beroep uit te oefenen.

Zouden we ernaar moeten streven ook een natuurkundig tuchtcollege op te richten? Als gepromoveerde natuurkundigen in het publieke domein uitspraken doen die strijdig zijn met algemeen geaccepteerde fysische kennis, kan dat onze beroepsgroep in diskrediet brengen. En dat kan weer schadelijk zijn voor onderzoek, onderwijs en zelfs voor de marktwaarde van op geavanceerde natuurkunde gebaseerde ondernemingen. Nee, we hebben er alle belang bij dat als een natuurkundige spreekt de samenleving ervan uit mag gaan dat zijn of haar uitspraken gebaseerd zijn op geaccepteerde fysische kennis.

Is de conclusie dan dat we het voorbeeld van de geneeskundigen moeten volgen en het bestuur van de NNV moeten vragen de oprichting van een natuurkundig tuchtcollege na te streven? Ik denk het niet. De natuurkunde is in ten minste twee opzichten anders dan de geneeskunde. De tucht van de natuurkunde is vaak al veel strenger dan die van de geneeskunde. Een meting van een zwaartekrachtgolf of een observatie van een higgsdeeltje is streng te objectiveren. De metingen worden gereproduceerd en we kunnen kwantitatief heel precies aangeven wat de kans is dat de conclusies alsnog worden gefalsificeerd. Lees de artikelen over deze twee ontdekkingen er maar op na – het zijn natuurkundeparels.

Maar er is nog een tweede verschil. De impact van onjuist medisch handelen is op korte termijn direct voelbaar voor het individu dat te lijden heeft onder een onjuiste behandeling. Een onjuiste natuurkundige conclusie wordt door collega’s, studenten, scholieren of aandeelhouders onderuitgehaald en speelt op een langere tijdschaal. Er zijn dus genoeg mechanismen die zelfreinigend werken in de natuurkundige praktijk. Daar is geen tuchtcollege voor nodig.

En die brief van de sceptici? Ik heb een zeer kort antwoord gestuurd, waarin ik hen heb bedankt voor hun brief en heb gezegd niet op hun verzoek in te willen gaan. Van een beetje hoffelijkheid is nog nooit iemand minder geworden.

Gerard van der Steenhoven is hoofddirecteur van het KNMI en voormalig voorzitter van de NNV.