Artikel
Krimpen en kantelen van protoplanetaire schijven
Gepubliceerd: 1 April 2018 13:00
Sterren worden geboren uit grote gaswolken. Niet al het gas in zo’n wolk wordt gebruikt om sterren van te vormen, er blijft ook gas over. Daardoor bewegen pasgeboren sterren door een gasrijke omgeving. Deze jonge sterren zijn omringd door een schijf van gas en stof. Hierin ontstaan planeten en daarom noemen we het een protoplanetaire schijf. Om te doorgronden hoe (bewoonbare) planeten ontstaan in een protoplanetaire schijf, moeten we ook de levensloop van de protoplanetaire schijf zelf begrijpen. In mijn proefschrift onderzocht ik samen met collega’s de invloed die de gasrijke omgeving kan hebben op een protoplanetaire schijf.
Auteur: Thomas Wijnen
Babyboom
Bijna elke ster die geboren wordt, heeft zo’n protoplanetaire schijf. De schijf bestaat voor ongeveer 99% uit gas en voor 1% uit stofdeeltjes. Deze stofdeeltjes klonteren samen in de schijf tot steeds grotere klompen en vormen uiteindelijk een planeet (of een maan, komeet, asteroïde of ander ‘ruimtepuin’). Op den duur verdampt het gas in de schijf door het licht van de ster en uiteindelijk blijft alleen het planetenstelsel over.
Sterren worden vaak met meerdere tegelijk geboren in grote gaswolken (figuur 1). Van die grote gaswolken wordt maximaal een derde gebruikt om sterren en hun protoplanetaire schijven van te vormen. De rest van het gas blijft over en wordt na een paar miljoen jaar weggeblazen als de jonge sterren helder genoeg gaan schijnen. De sterren en hun protoplanetaire schijven bewegen dus de eerste paar miljoen jaar van hun leven door een dynamische en gasrijke omgeving. Terwijl een protoplanetaire schijf door dat gas beweegt, kan zij het gas opvegen. Hier was nog geen uitgebreid onderzoek naar gedaan. Wij hebben laten zien dat de beweging door het gas en het opvegen ervan een belangrijke invloed kunnen hebben op de levensloop van een protoplanetaire schijf.
Lees het volledige artikel in het aprilnummer van het NTvN.
Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde
Het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde is hét Nederlandstalige vakblad voor natuurkundigen, vol nieuws uit de natuurkunde. Een greep uit de onderwerpen: onderzoek aan de frontlinie, natuurkunde en kunst, onderwijs, bijzondere loopbanen, interviews met prominente wetenschappers en een kijkje in de keuken bij bedrijven. Jaarlijks verschijnt vlak voor de zomer een extra dik themanummer. Leden van de NNV ontvangen het tijdschrift maandelijks.
Speciale editie Beestachtige fysica
Beestachtige fysica is de naam van onze speciale editie van 2023. De mens, biologisch gezien ook een dier, heeft enkele bijzondere eigenschappen. Een opponeerbare duim, die het gebruik van gereedschappen makkelijker maakt, rechtop lopen en de ontwikkeling van spraak. Het stelt ons in staat elk werelddeel te bevolken. Toch hebben (andere) dieren eigenschappen waar wij alleen van kunnen dromen. Wat denk je van dieren die kunnen vliegen of het aardmagnetisch veld kunnen detecteren? We zetten dieren in voor ons eigen bestwil en putten inspiratie uit de natuur voor de ontwikkeling van nieuwe materialen, maar laat je in dit nummer vooral ook verwonderen over de veelzijdige fysica die het dierenleven rijk is.
Het themanummer Beestachtige fysica is los te bestellen door een mailtje te sturen aan het NNV-bureau (bureau@nnv.nl), vergeet niet om een verzendadres te vermelden. Het nummer kost 10 euro, inclusief btw en verzendkosten (voor verzenden naar het buitenland rekenen we extra kosten).