Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde

Clichébeeld uit de vorige eeuw: je bent op een verjaardag, vertelt over je werk, over natuurkunde, en de reactie is zodanig dat je teleurgesteld (of opgelucht) al snel overschakelt op een ander onderwerp. In de 21e eeuw lijkt het tij gekeerd. Met de kerstdagen op bezoek bij familie, en zonder er zelf over te beginnen, vraagt het aangetrouwde neefje, “er was toch iets met natuurkunde, zwaartekracht en Einstein, weet jij daar meer van?” En vlak daarna “nog nieuwe ontdekkingen gedaan in de nanotechnologie, je deed toch iets met computergeheugens, nou?”

Wat een voorrecht om deze enorme ommezwaai te mogen meemaken, natuurkunde als razend populair vakgebied, bekend bij een groot publiek, fascinatie bij het volk. Ter illustratie enkele voorbeelden. Het is nog niet zo heel lang geleden dat er gedreigd werd de faculteit maar op te heffen als het ons niet zou lukken om meer studenten te trekken. En ziedaar een wonderbaarlijke twist, de enorme studentenaantallen blijven verbazen (zie het NTvN december 2016), jaarlijks zo’n tweehonderd nieuwe eerstejaars technische natuurkunde aan m’n eigen bacheloropleiding, schitterend. En dan al die multimediale aandacht. Een clubje nerds in The Big Bang Theory op de commerciële televisie, volop natuurkunde in de (bedenkelijke) grapjes en situaties, ongekend populair. Het prijswinnende The Theory of Everything, een beroemd natuurkundige op het witte doek, met de definitieve doorbraak van Eddie Redmayne als Stephen Hawking. Van vaderlandse bodem, Carice van Houten bezingt het Particle of Light (een aanrader!) en op tv legio populairwetenschappelijke programma’s met veel natuurkunde. Als persoonlijk hoogtepunt is er de jaarlijkse Nationale Wetenschapsquiz, eerste kerstdag primetime bij de NPO. De laatste keer vanuit een overvolle studio in het Eindhovense Klokgebouw quizzen met veel natuurkunde, incluis een fysicus die samen met Frédérique Spigt de hoofdprijs in de wacht weet te slepen. Als klap op de vuurpijl het actualiteitenprogramma De Wereld Draait Door. Bevlogen wetenschappers lichten de allernieuwste doorbraken toe, korte minicolleges voor een groot publiek, met regelmatig een optreden van een van onze redactieleden, genieten! En dan pas geleden nog, DWDD University, een uitzending met de eenvoudige titel Licht. Het is niet te geloven, een heus college over optica, ditmaal niet voor een zaal met natuurkundestudenten maar voor heel tv-minnend Nederland. Met dit schitterende optreden van Robert Dijkgraaf waan ik me in de tijd van Einstein met de populaire opkomst van quantummechanica en relativiteit, of zelfs nog verder terug in de tijd, de uiterst creatieve en gedreven experimentator Michael Faraday die in London jarenlang volle zalen trok met de Christmas Lectures.

De voor de hand liggende vraag is natuurlijk, hoe bestendigen we deze aandacht voor ons vakgebied, of hebben we daar als natuurkundigen nauwelijks controle over? De studentenaantallen, hebben die gewoon te maken met conjuncturele fluctuaties of zijn er veranderende financiële randvoorwaarden in beurzen en leningen? En al die media-aandacht, is het een hype die weer voorbij is voordat we het in de gaten hebben? Een hoge mate van koffiedik kijken, vrees ik. Als beroepsvereniging zullen we ons gewoon keihard moeten blijven inzetten om de passie voor natuurkunde uit te dragen, naar onze leden, maar ook daarbuiten, maatschappelijke thema’s aangrijpen en zichtbaarheid binnen de samenleving stimuleren. En wat is dan de rol van het NTvN? Wat mij betreft is ons tijdschrift het krachtigste instrument om deze passie voor natuurkunde breed te etaleren, en ik nodig u uit om te blijven schrijven vanuit uw eigen perspectief, vanuit uw unieke plek binnen deze veranderende samenleving. Eindredacteuren Marieke de Boer en Esger Brunner en alle vrijwillige redactieleden van het NTvN – een flink aantal hardwerkende, zeer deskundige fysici – weten dit alles te bundelen tot een pareltje dat maandelijks trouw op m’n deurmat valt. Ik ben diep onder de indruk en voel me vereerd om vanaf dit jaar hieraan een steentje te mogen bijdragen.

Henk Swagten, hoofdredacteur NTvN