Artikel
Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet
Gepubliceerd: 1 July 2023 11:17
Zonder zintuigen zou een dier niet kunnen bestaan. Informatie over de omgeving is noodzakelijk om te kunnen vluchten, jagen of paren. Sommige dieren doen dat op vergelijkbare wijze als mensen, maar de meeste nemen de wereld om hen heen heel anders waar.
Auteur: Esger Brunner
Als ik langs de oevers van de meanderende Amstel loop richting Amsterdam, raak ik de groene blaadjes van de Japanse duizendknoop aan. Mijn vingertoppen nemen de talloze fijne haartjes waar op de bovenkant van het eironde blad dat leerachtig aanvoelt. Ik zie met enig afgrijzen dat ook hier de invasieve exoot flink woekert. In de verte hoor ik het kenmerkende geluid van een koekoek boven de constante stroom van voorbijrazende auto’s op de A10 uitkomen. Aangekomen in de binnenstad komt me een aangename geur tegemoet en niet veel later zet ik mijn tanden in een versgebakken broodje.
Waarschijnlijk kun je je een voorstelling maken van de bovenstaande sensorische prikkels, waargenomen door de vijf bekendste zintuigen waar mensen mee uitgerust zijn: gezichtsvermogen, gehoor, reukzin, smaakzin en tastzin. Deze klassieke indeling die Aristoteles ruim driehonderd jaar voor Christus opstelde, is achterhaald, maar onder (neuro)wetenschappers bestaat er geen algemene overeenstemming over de definitie van een zintuig. Een fysiologische definitie luidt: “een systeem met sensorische cellen die reageren op een specifieke vorm van fysische energie en dat overeenstemt met een bepaalde regio (of groep van regio’s) in de hersenen waar de signalen ontvangen en verwerkt worden” [1]. Onder deze definitie vallen bij de mens ook temperatuurzin (waarnemen van warm en koud), pijnzin (om (dreigende) weefselbeschadiging op te merken), evenwichtszin (voor stabiliteit), positiezin (bewustzijn van ons eigen lichaam en lichaamsdelen) en interoceptie (voor de gewaarwording dat een stof uitgestoten of aangevuld dient te worden, wat als alles goed gaat resulteert in bijvoorbeeld ademen of ontlasten).
Lees het volledige artikel in het julinummer of bekijk hieronder de pdf.
Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde
Het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde is hét Nederlandstalige vakblad voor natuurkundigen, vol nieuws uit de natuurkunde. Een greep uit de onderwerpen: onderzoek aan de frontlinie, natuurkunde en kunst, onderwijs, bijzondere loopbanen, interviews met prominente wetenschappers en een kijkje in de keuken bij bedrijven. Jaarlijks verschijnt vlak voor de zomer een extra dik themanummer. Leden van de NNV ontvangen het tijdschrift maandelijks.
Speciale editie Beestachtige fysica
Beestachtige fysica is de naam van onze speciale editie van 2023. De mens, biologisch gezien ook een dier, heeft enkele bijzondere eigenschappen. Een opponeerbare duim, die het gebruik van gereedschappen makkelijker maakt, rechtop lopen en de ontwikkeling van spraak. Het stelt ons in staat elk werelddeel te bevolken. Toch hebben (andere) dieren eigenschappen waar wij alleen van kunnen dromen. Wat denk je van dieren die kunnen vliegen of het aardmagnetisch veld kunnen detecteren? We zetten dieren in voor ons eigen bestwil en putten inspiratie uit de natuur voor de ontwikkeling van nieuwe materialen, maar laat je in dit nummer vooral ook verwonderen over de veelzijdige fysica die het dierenleven rijk is.
Het themanummer Beestachtige fysica is los te bestellen door een mailtje te sturen aan het NNV-bureau (bureau@nnv.nl), vergeet niet om een verzendadres te vermelden. Het nummer kost 10 euro, inclusief btw en verzendkosten (voor verzenden naar het buitenland rekenen we extra kosten).